Madagaskar (malg. Madagasikara, franc. Madagascar; Republika Madagaskaru – Repoblikan’I Madagasikara, République de Madagascar) – państwo położone na wyspie Madagaskar w zachodniej części Oceanu Indyjskiego, u południowo-wschodnich wybrzeży Afryki. Madagaskar jest czwartą co do wielkości wyspą na świecie. Na Madagaskarze przeważa hodowla i pasterstwo, występuje również rolnictwo prymitywne, plantacje roślin tropikalnych, eksploatacja drewna, zbieractwo, myślistwo, oraz rolnictwo śródziemnomorskie. Występują dwie strefy roślinne: na północy suche lasy podrównikowe, a w centrum i na południu sawanny. W Polsce przez pewien czas po uzyskaniu przez Madagaskar niepodległości w 1960 używano wobec tego państwa nazwy „Republika Malgaska”, wywodzonej od nazwy rdzennych mieszkańców tej wyspy, Malgaszów
Historia
Archeolodzy datują, iż pierwsi ludzie przybyli na Madagaskar pomiędzy II a V w. naszej ery z południowo-wschodniej Azji, najprawdopodobniej z Borneo. Równocześnie, lub krótko po tym przybyli Bantu z Afryki. W VII w. kupcy arabscy założyli na Madagaskarze faktorie.
10 sierpnia 1500 portugalski statek dowodzony przez Diogo Diaza, zniesiony przez prądy morskie trafił na nieznaną wyspę (Madagaskar). Z uwagi na okoliczność, iż na ten dzień przypadały imieniny Świętego Wawrzyńca wyspę nazwano wyspą Świętego Wawrzyńca.
ok.1600 ziemie kontrolowane przez lud Merina zostają podzielone na siedem niezależnych lokalnych państw-miast.
w 1625 jeden z lokalnych wodzów plemienia Merina o imieniu Andrianjaka zakłada w sercu wyspy obecną stolicę Republiki Madagaskaru Antananarivo.
w 1643 Francuzi założyli na Madagaskarze faktorię Fort Dauphin, która przetrwała do 1672. Mieszkańców ewakuowano w 1674.
w latach 1646-1649 Anglicy próbują kolonizować wyspę, zakładając osady niedaleko obecnego miasta Toliara oraz wyspy Nosy Be.
w 1665 dyrektor generalny François Caron Francuskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej (fr. Compagnie des Indes Orientales) dopłynął do Madagaskaru. Kompanii nie udało się założyć kolonii na Madagaskarze, jednakże w tymże roku francuscy kolonizatorzy osiedlili się na pobliskich wyspach, tj. Reunion (pierwotnie nazwaną Bourbon) oraz Mauritius (nazwaną Île-de-France).
w latach 1680-1725 Madagaskar był jedną z ulubionych kryjówek piratów.
w 1745 w państwie Ambohimanga przychodzi na świat Ramboasalama.
w 1776 Maurycy Beniowski, którego w 1773 rząd Francji wysłał z misją kolonizacyjną na Madagaskar, został przez tubylców obwołany królem (ampansakebe) wyspy.
w 1783 wybucha powstanie przeciwko władcy państwa-miasta Ambohimanga o imieniu Andrianjafy. Andrianjafy zostaje pojmany i sprzedany w niewolę – jednakże Ramboasalama uwalnia go. Za ten wyczyn Andrianjafy adoptuje Ramboasalama i nadaje mu nowe imię Andrianampoinimerina. Obaj kontynuują walkę z rebeliantami z fortu Ilafy.
w 1786 Andrianjafy zawiera traktat pokojowy z państwem-miastem Antananarivo.
w 1790 umiera władca Ambohimanga Andrianjafy. Andrianampoinimerina zostaje nowym władcą państwa Ambohimanga. Merina zaprzestaje płacić trybut plemieniu Sakalava z państwa-miasta Menabe.
w 1792 Andrianampoinimerina zdobywa Antananarivo.
w 1793 Antananarivo zostaje wyznaczone na stolicę królestwa Merina.
w 1808 Radama aby uzyskać primogeniturę skrytobójczo morduje najstarszego syna Andrianampoinimerina – Ramavolahy’ego.
kolejno w 1820, 1821 i 1822 Radama I przeprowadza najazdy na królestwo Menabe. Władca Menebe Ramitraho proponuje Radamie I mariaż. Radama I poślubia córkę Ramitraho – Rasalimo. Pomimo mariażu Radama I kontynuuje ofensywę i dopiero w 1827 przystępuje do rokowań pokojowych. Z uwagi na śmierć Radamy I pokój nie został zawarty.
1824 największa grupa etniczna Madagaskaru – lud Merina po podbiciu prawie całej wyspy tworzy królestwo Merina, które przetrwało do 1896
Radama I
władcy królestwa Merina
król Andrianampoinimerina (1783-1810)
król Radama I (1810-1828)
królowa Ranavalona I Okrutna (1828-1861)
król Radama II (1861-1863)
królowa Rasoherina (1863-1868)
królowa Ranavalona II (1868-1883)
królowa Ranavalona III (1883-1897)
w 1834 po śmierci Ramitraho królestwo Merina anektuje południową część królestwa Menabe.
w 1846 królowa Ranavalona I lokuje w stolicy Menabe oddziały wojska oraz osadników w anektowanej części królestwa. Pomimo braku traktatu pokojowego już nigdy więcej nie prowadzono działań wojennych, a dwa miasta należące do plemienia Sakalava, tj. Menabe i Boina (Mahajanga) nigdy nie zostały zaanektowane przez plemię Merina.
w 1883 Francuzi dokonują inwazji na Madagaskar i rozpoczynają pierwszą wojnę francusko-hovską[1].
w 1885 Anglicy uznają francuskie prawa do Madagaskaru.
w 1895 Francuzi zdobywają stolicę królestwa Merina Antananarivo.
1896 – upadek królestwa Merina nastąpił w dniu w którym francuski parlament przyjął uchwałę o zaanektowaniu wyspy oraz o wysiedleniu królowej Ranavalony III początkowo na wyspę Reunion, a następnie do Algierii.
1897: 14 sierpnia pod Anosimena i 30 sierpnia pod Ambiky 10 tys. wojowników plemienia Sakalava, uzbrojonych w strzelby stacza dwie bitwy z oddziałami francuskimi. Król Menabe Toera ginie w walce. Jednakże Francuzi anektują Menabe dopiero w 1900.
1912 – powstały pierwsze organizacje niepodległościowe.
1942
18 września na wschodnim brzegu wyspy kontrolowanej przez Francję Vichy w Tamatave lądują oddziały brytyjskie.
22 września oddziały wierne rządowi w Vichy opuściły stolicę Tananariwę i wycofały się na południe. Następnego dnia wojska brytyjskie i wolnych Francuzów zajmują miasto.
5 listopada wojska francuskie poddały się Brytyjczykom w Fort Dauphin.
1947-1948 – niepodległościowe powstanie zbrojne.
14 października 1958 proklamowano powstanie Demokratycznej Republiki Malagasy będącej republiką autonomiczną w ramach Wspólnoty Francuskiej.
1960 – uzyskanie pełnej niepodległości.
kwiecień 1971 – powstanie chłopskie na południu wyspy.
16 marca 2009 – Zamach stanu na Madagaskarze. Wojsko rozpoczęło szturm na pałac prezydenta Marca Ravalomanany.
Polska a Madagaskar
W 1773 Maurycy Beniowski jako podpułkownik wojska francuskiego został wysłany przez rząd Francji z misją zdobycia nowych krain na wschodzie. Beniowski dopłynął na Madagaskar, gdzie przyjęto go bardzo ciepło. 10 października 1776 obwołany przez tubylców królem (ampansakebe) wyspy. W tym samym roku powrócił do Francji, by przedstawić rządowi swe plany wykorzystania nowego lądu, ale nie uzyskał poparcia. W czerwcu 1785 przypłynął na Madagaskar jeszcze raz. Opanował francuską faktorię handlową w Zatoce Antongilskiej i stolicę kraju, wybudował kilka fortów. Zginął w potyczce z Francuzami 23 maja 1786.
Ks. Jan Beyzym (1850-1912), jezuita, apostoł trędowatych na Madagaskarze – zmarł 1 października 1912 w Maranie k. Fianarantsoa. W 1898 wyjechał z Krakowa na Madagaskar, gdzie poznawszy miejscowy język pracował w schronisku dla trędowatych w Ambahiwuraku. W 1903 rozpoczął budowę nowoczesnego schroniska w Maranie k. Fianarantsoa. Prócz opieki nad chorymi kierował budową, rzeźbił elementy do wystroju kaplicy i prowadził szeroką korespondencję. W 1911 ukończył budowę zakładu, który powstał w dużym stopniu ze składek społeczeństwa polskiego. Padł ofiarą uporczywej febry, zaraziwszy się wcześniej trądem. Zmarł w opinii świętości. Beatyfikował go Papież Jan Paweł II 18 VIII 2002 podczas Mszy św. na Krakowskich Błoniach.
Niedługo przed II wojną światową pomiędzy rządami polskimi i francuskim (z inicjatywy francuskiego ministra Mariusa Mouteta) powstał pomysł przekazania Madagaskaru – wówczas francuskiej kolonii – Polsce. Madagaskar miał stać się polskim terytorium zamorskim, pozyskanym drogą cesji od Republiki Francuskiej. W 1937 na Madagaskar udała się specjalna polska komisja rządowa (Komisja Studiów), pod przewodnictwem majora Mieczysława Lepeckiego, byłego współpracownika marszałka Piłsudskiego, celem oceny możliwości realizacji tego planu. Zamierzenia te pokrzyżowała krytyka w prasie zarówno lokalnej, jak i francuskiej. Plany skończyły się na dyskusji, a ostatecznie pogrzebał je wybuch II wojny światowej.
Geografia
Madagaskar z powierzchnią 587 040 km² jest 46. co do wielkości państwem na świecie i czwartą co do wielkości wyspą. Wielkością porównywalny jest do Kenii. Na wschodnim wybrzeżu przeważają niziny, które przechodzą w strome urwiska, centralna część w głównej mierze składa się z wyżyn. Na północy kraju Masyw Tsaratanana zbudowany z gór wulkanicznych (najwyższym szczytem wyspy jest wygasły wulkan Maromokotro 2876 m n.p.m.). Na zachodnim wybrzeżu wiele zatoczek i rozległych równin. Południe wyspy to region płaskowyżów i pustyń.
Klimat
Na całej wyspie panuje klimat równikowy. Na wyżynach jest nieco chłodniej. Średnia temperatura w Antananarywie to około 15 ℃ w lipcu i około 25 ℃ w lutym.
Polska a Madagaskar
W 1773 Maurycy Beniowski jako podpułkownik wojska francuskiego został wysłany przez rząd Francji z misją zdobycia nowych krain na wschodzie. Beniowski dopłynął na Madagaskar, gdzie przyjęto go bardzo ciepło. 10 października 1776 obwołany przez tubylców królem (ampansakebe) wyspy. W tym samym roku powrócił do Francji, by przedstawić rządowi swe plany wykorzystania nowego lądu, ale nie uzyskał poparcia. W czerwcu 1785 przypłynął na Madagaskar jeszcze raz. Opanował francuską faktorię handlową w Zatoce Antongilskiej i stolicę kraju, wybudował kilka fortów. Zginął w potyczce z Francuzami 23 maja 1786.
Ks. Jan Beyzym (1850-1912), jezuita, apostoł trędowatych na Madagaskarze – zmarł 1 października 1912 w Maranie k. Fianarantsoa. W 1898 wyjechał z Krakowa na Madagaskar, gdzie poznawszy miejscowy język pracował w schronisku dla trędowatych w Ambahiwuraku. W 1903 rozpoczął budowę nowoczesnego schroniska w Maranie k. Fianarantsoa. Prócz opieki nad chorymi kierował budową, rzeźbił elementy do wystroju kaplicy i prowadził szeroką korespondencję. W 1911 ukończył budowę zakładu, który powstał w dużym stopniu ze składek społeczeństwa polskiego. Padł ofiarą uporczywej febry, zaraziwszy się wcześniej trądem. Zmarł w opinii świętości. Beatyfikował go Papież Jan Paweł II 18 VIII 2002 podczas Mszy św. na Krakowskich Błoniach.
Niedługo przed II wojną światową pomiędzy rządami polskimi i francuskim (z inicjatywy francuskiego ministra Mariusa Mouteta) powstał pomysł przekazania Madagaskaru – wówczas francuskiej kolonii – Polsce. Madagaskar miał stać się polskim terytorium zamorskim, pozyskanym drogą cesji od Republiki Francuskiej. W 1937 na Madagaskar udała się specjalna polska komisja rządowa (Komisja Studiów), pod przewodnictwem majora Mieczysława Lepeckiego, byłego współpracownika marszałka Piłsudskiego, celem oceny możliwości realizacji tego planu. Zamierzenia te pokrzyżowała krytyka w prasie zarówno lokalnej, jak i francuskiej. Plany skończyły się na dyskusji, a ostatecznie pogrzebał je wybuch II wojny światowej.
Gospodarka
Madagaskar jest krajem typowo rolniczym. Pracą na roli zajmuje się ok. 75% ludności czynnej zawodowo. Eksportowymi roślinami uprawianymi są: kawa, banany, trzcina cukrowa, przyprawy oraz rośliny przem. (bawełna, rafia i agawa sizalska). Lokalne potrzeby żywieniowe zaspokajają: ryż, maniok, bataty, ziemniaki i kukurydza. W tropikalnym klimacie możliwa jest także uprawa: cytrusów, liczi, mango, papai, awokado i melonów. W hodowli przeważa bydło, trzoda chlewna, kozy i owce. Spore znaczenie mają połowy ryb morskich i śródlądowych. Madagaskar obfituje w cenne surowce mineralne (m.in.: rudy chromu, berylu, grafit, mika, nikiel, złoto, kamienie szlachetne), jednak przemysł wydobywczy wciąż nie odgrywa głównej roli w gospodarce państwa. Przetwórstwo obejmuje obróbkę surowców spożywczych. Rozwija się przemysł włókienniczy i skórzany. Podstawą energetyki jest hydroenergetyka (62%) i spalanie paliw kopalnych (38%). Ubogie społeczeństwo wyspy eksploatuje środowisko w destrukcyjny sposób. Lasy są wycinane i wypalane pod pola uprawne (przeważnie ryżu). Bardzo uboga ziemia powoduje, że po 2-3 latach uprawy są nieopłacalne, co przyczynia się do dalszego wypalania lasów. Wyjałowiona ziemia, pozbawiona większej roślinności szybko eroduje. Woda wypłukuje ziemie tworząc ogromne rozpadliny a w niższych partiach rzek do gromadzenia się dużych ilości piasku. Zapotrzebowanie na energie w głównej mierze zaspokaja węgiel drzewny. Jego produkcją zajmuje się spory odsetek społeczeństwa kosztem czasu, energii oraz najważniejszego surowca – drewna. Różne organizacje oraz ekolodzy starają zmniejszyć degradacje środowiska edukując społeczeństwo, sadząc lasy, wdrażając odnawialne źródła energii w wioskach. Sadzone są namorzyny, będące dobrym pożywieniem dla zwierząt hodowlanych. Rozkwita pozyskiwanie olejków zapachowych i innych substancji pochodzenia roślinnego dla światowego przemysłu perfumeryjnego i farmaceutycznego pozwalając na bardziej ekologiczną eksploatacje naturalnych surowców.
