REPUBLIKA POLUDNIOWEJ AFRYKI
W roku 1487 Portugalczyk Bartolomeu Dias odkrył dla Europejczyków Przylądek Burz (obecnie Przylądek Dobrej Nadziei). Pierwotnie tereny obecnej Republiki Południowej Afryki były zamieszkane przez plemiona Buszmenów i Hotentotów, w XVI wieku zostali oni wyparci przez ludy Bantu.
Europejska kolonizacja rozpoczęła się w roku 1652. Wtedy to Jan van Riebeeck z holenderskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej z garstką osadników założył Kapsztad. Początkowo była to baza zaopatrzeniowa dla statków niderlandzkich w drodze do Azji. Wkrótce doszło do wojen wzrastającej kolonii osadników (Burów) z tubylczymi plemionami afrykańskimi.
Na wschód od Kapsztadu powstało w roku 1785 pierwsze osiedle brytyjskie Port Elizabeth. Po kongresie wiedeńskim Kraj Przylądkowy przypadł w udziale Wielkiej Brytanii, która go zaanektowała.
Pod koniec XIX wieku, wskutek osadniczej presji Anglii na Burów, wybuchły dwie wojny burskie z osadnikami (1880-1881, 1899-1902), wygrane ostatecznie przez Brytyjczyków.
31 maja 1910 Natal, Transwal, Orania i Kolonia Przylądkowa utworzyły Związek Południowej Afryki, będący dominium brytyjskim.
Ustrój polityczny
Republika Południowej Afryki jest państwem federalnym podzielonym na 9 prowincji, o demokratyczno-parlamentarnej formie rządów. Oficjalnie w tej republice funkcjonuje 11 języków urzędowych. Głową tego południowoafrykańskiego państwa jest prezydent, obecnie Jacob Zuma, jest on również szefem rządu.
Oprócz prezydenta w skład gabinetu wchodzi wiceprezydent i ministrowie, powoływani przez prezydenta spośród członków Zgromadzenia Narodowego. Konstytucja przewiduje powołanie tylko dwóch ministrów niebędących parlamentarzystami.
Prezydent powoływany jest w wyborach pośrednich spośród członków Zgromadzenia Narodowego przez połączone izby parlamentu: niższej (Zgromadzenia Narodowego) oraz wyższej (Krajowej Rady Prowincji). Izbę niższą powołuje się w wyborach powszechnych w okręgach wielomandatowych i zasadą proporcjonalności. Izbę wyższą – Krajową Radę Prowincji – powołują lokalne parlamenty każdej z 9 prowincji (po 10 deputowanych z każdej prowincji). Izba niższa liczy 350-400 deputowanych, a wyższa 90. Każda z 9 prowincji posiada swój lokalny parlament i swój rząd.
Razem z Wielką Brytanią uczestniczył on w II wojnie światowej po stronie alianckiej, wypowiadając wojnę Niemcom 6 września 1939 roku. W 1960 w kraju przeprowadzono referendum na temat proklamowania republiki – udział w nim mogli wziąć tylko biali obywatele, z których nieco ponad połowa (52, 29%) poparła taką zmianę. W 1961 Związek Południowej Afryki został przekształcony w niepodległą Republikę Południowej Afryki.
W RPA obowiązywał aż do lat 90. XX wieku rasistowski system społeczny rządów białej mniejszości (apartheid), dyskryminujący w majestacie prawa napływową czarnoskórą ludność. Postacią symbolizującą walkę z państwem prześladującym czarnoskórych obywateli był Nelson Mandela, więziony przez 27 lat. W 1990, za rządów prezydenta F.W. de Klerka, rozpoczęto stopniowy demontaż systemu apartheidu i wprowadzanie demokracji. Za swój wkład w demokratyczne przemiany Mandela i de Klerk otrzymali wspólnie w roku 1993 pokojową Nagrodę Nobla.
Pierwsze wolne wybory przeprowadzono w 1994, wygrane przez reprezentujący czarnoskórą większość Afrykański Kongres Narodowy, który władzę sprawuje do tej pory. Skutkiem ubocznym przejścia od rasistowskiego państwa do demokracji było jednak gwałtowne pogorszenie się sytuacji gospodarczej i wewnętrznej kraju.
W 2004 roku zarząd FIFA wybrał RPA do organizacji Mistrzostw Świata w Piłce Nożnej 2010, które odbyły się w dniach od 11 czerwca do 11 lipca.
Geografia
Kraj ten jest najdalej na południe wysuniętym państwem w Afryce, z trzech stron otoczonym przez ocean, linia brzegowa ma ponad 2500 km. Republika Południowej Afryki ma powierzchnię 1 219 912 km², czyli prawie 4-krotnie większą od Polski. Większą cześć kraju zajmuje rozległy płaskowyż Wysoki Weld (pow. 400 tys. km²), o wysokości od 900 do 2000 m n.p.m. Od strony wschodniej i południowej kończy się on ostrą krawędzią opadającą w stronę Oceanu Indyjskiego. Wyżynne ukształtowanie terenu przyczyniło się do powstania wielu okazałych jaskiń.
Głębokie doliny rzek dzielą kraj na kilka grup górskich, najwyższe z nich to Góry Smocze ciągnące się z północnego wschodu przez enklawę Lesotho w kierunku południowo-wschodnim. Najwyższym punktem tego pasma jest góra Thabana Ntlenyana osiągająca wysokość 3482 m n.p.m.
Na północno-zachodnich obszarach kraju rozciąga się kotlina Kalahari. Na „Przylądku Igielnym” (port. agulhas = igły), najdalej na południe wysuniętym obszarze Afryki spotykają się dwa Oceany, Ocean Atlantycki i Ocean Indyjski.
Większość rzek w Republice znajduje swe źródła w Górach Smoczych i płyną głównie na wschód w kierunku Oceanu Indyjskiego. Najdłuższą z nich jest rzeka Oranje, o długości 1860 km.
Klimat
Południowa Afryka posiada kilka stref klimatycznych. Od suchego pustynnego przy granicy z Namibią do klimatu podzwrotnikowego w południowo-wschodnim obszarze kraju. W większej części kraju klimat jest przeważnie słoneczny i suchy. Śnieg w zimie pada zazwyczaj tylko wysoko w górach. Istnieją trzy czynniki, które decydują o różnicach klimatycznych w poszczególnych częściach RPA: prądy morskie, szerokość geograficzna i wysokość nad poziomem morza.
Klimat atlantyckiego wybrzeża zachodniego jest przez zimny Prąd Benguelski z Antarktydy chłodniejszy i bardziej suchy. Prąd Mozambicki natomiast zapewnia na wybrzeżu wschodnim raczej wilgotny klimat subtropikalny.
Położenie RPA na półkuli południowej powoduje, że pory roku są przeciwne niż w Europie. Między czerwcem i sierpniem, w Górach Smoczych, na wyżynie Wysoki Weld i w Johannesburgu (położonym na wysokości 1753 m n.p.m.) nierzadko leży śnieg. W lecie temperatury w Kapsztadzie (15 m n.p.m.) oscylują w granicach 30 °C, w zimie natomiast przeważają chłodne dni z częstym deszczem.
Demografia
74,4% obywateli RPA jest pochodzenia afrykańskiego, 14,3% europejskiego (w tym Afrykanerzy), 8,8% to ludność etnicznie mieszana (tzw. Kolorowi), zaś 2,5% jest pochodzenia azjatyckiego, głównie indyjskiego. Wśród populacji pochodzenia afrykańskiego utrzymuje się 20% stopa bezrobocia. Przyrost naturalny jest ujemny (-0,40%). Szacuje się, że z ponad 43 milionowej populacji RPA około 5,5 miliona ludzi jest zarażonych wirusem HIV.
